DYSKUSJA:
Jak możemy poruszyć pewien przedmiot? (dzieci biorą mały samochodzik (resorak) i opisują własnymi słowami jak wprawiają takie autko w ruch).
np. pchamy przedmiot (autko) lub ciągniemy przedmiot np. sanki, autko na sznurku – a więc przykładamy do niego naszą siłę i w ten sposób wprawiamy obiekt w ruch.
Dlaczego wprawiane w ruch przedmioty np. autko się zatrzyma?
Odpowiedź: każdy przedmiot, który porusza się – doznaje działania pewnych sił go „hamujących”. Te siły nazywamy siłami oporu albo siłami tarcia („hamowania”). Jak siła hamowania będzie większa od prędkości autka z jaką się porusza
to autko się zatrzyma. Gdy siła z którą pchamy lub ciągniemy przedmiot (autko) jest równa sile hamowania to mamy równowagę i przedmiot (autko) się nie poruszy.
Czasem na przedmiot działają dwie siły – np. gdy ciągniemy linę to ciągniemy ją z jednej i z drugiej strony. Lina przesunie się w tę stronie, gdzie silniej ją ciągnięto.
Siła hamowania występuje jak przedmioty (np. autka) się poruszają, ale także siła tego hamowania występuje gdy przedmioty się nie poruszają. W takiej sytuacji wydaje się nam, że przedmioty się nie poruszają – ale one mimo wszystko działają na siebie.
Zadanie nr 1: wkładamy pojedynczą kartkę w początek grubej książki i próbujemy ją przesunąć – bezskutecznie. Następnie wkładamy pojedynczą kartkę w koniec grubej książki – tak aby duża ilość kartek naciskała na wkładaną pojedynczą kartę
i ciągnąc za nią – przesuwamy książkę. Siła z jaką kartki książki (kartki się nie poruszają) naciskają na siebie sprawia,
że ciągnąc za wystającą kartkę możemy przesunąć książkę. Siła nacisku kartek w książce jest większa niż siła hamowania.
Zadanie nr 2: wkładamy na przemiennie kartę z jednego zeszytu w kartę z drugiego zeszytu tak aby je ze sobą szczepić
i próbujemy je rozłączyćza grzbiety. Będzie to niemożliwe. Kartki się nie poruszają, ale naciskają na siebie w zeszycie (hamują się wzajemnie).
Czy łatwiej jest przesunąć obiekt na śliskiej powierzchni czy na chropowatej?
Siła „hamowania” jest większa na gładkiej powierzchni niż na powierzchni chropowatej. Dlatego łatwiej nam będzie ciągnąć sanki po lodzie niż po asfalcie.
Zadanie nr 3: mamy trzy klocki – każdy klocek ma od spodu przybity kawałek materiału (gładki, chropowaty itp). Następnie lekko unosimy ławkę pod skosem i obserwujemy który klocek pierwszy się przesunie. Dzieci tłumaczą własnymi słowami dlaczego właśnie ten a nie inny klocek był pierwszy.
Zadanie nr 4: Książka na „kółkach”; dziecikładą jedną książkę na stole a drugą umieszczają na kilku położonych płasko słomkach do picia. Którą książkę będzie łatwiej poruszyć przy pomocy jednego palca?
Odpowiedź: Tę na słomkach, gdyż słomki posłużą nam za kółka. Tarcie (hamowanie) jest mniejsze w przypadku kółek. Tarcie (hamowanie) podczas toczenia jest mniejsze od tarcia (hamowania) przy przesuwaniu. Tarcie zależy od powierzchni, ale przede wszystkim od chropowatości (gładkości) powierzchni i od rodzaju materiału stykających się przedmiotów.
